Η επικοινωνία είναι μια πράξη συνεχούς εξισορρόπησης των αντικρουόμενων αναγκών για οικειότητα και ανεξαρτησία. Για να επιβιώσουμε στον κόσμο αδιαφιλονίκητα πρέπει να έρθουμε σε μια συμφωνία με τους άλλους, ενώ παράλληλα για να επιβιώσουμε ως υποκείμενα χρειάζεται να δρούμε αυτόβουλα και ανεξάρτητα. Ποια είναι, λοιπόν, η επίδραση της επικοινωνίας ως πράξη εξισορρόπησης ανάμεσα στην περιφρούρηση της υποκειμενικότητας και το άνοιγμα προς τον άλλο στην ανάπτυξη της οικειότητας σε μία σχέση;

Το άρθρο επιμελήθηκε ο Κ. Κωνσταντινίδης, Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, Πρόεδρος του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, www.andrologia.gr

Όταν υπάρχει δυσλειτουργία της επικοινωνίας σε ένα ζευγάρι, συνήθως εκδηλώνεται μέσα από σιωπή, ψυχικό πόνο, παρεξηγήσεις, ψευδή συμπεράσματα και μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Παράλληλα, η νέα γενιά έχει γαλουχηθεί σε έναν κόσμο όπου η εμπορευματοποίηση του σεξ είναι αχαλίνωτη, γεγονός που προάγει τον διαχωρισμό της φυσικής εγγύτητας από τη συναισθηματική σύνδεση. Ως αποτέλεσμα, η φυσική επαφή έχει εξισωθεί με τη σεξουαλική δραστηριότητα και μάλιστα με έναν χαρακτήρα επιφανειακό που την αποκόπτει από την έννοια της αυθεντικής οικειότητας, σαν να υπάρχει κάποιου είδους βιολογικός προγραμματισμός που δεν καθιστά εφικτή την ύπαρξη οικειότητας, χωρίς να επακολουθήσει σεξουαλική πράξη. Ιδιαίτερα μάλιστα, όταν μια σχέση θεμελιώνεται στον ανταγωνισμό των δύο συντρόφων, ο οποίος μπορεί να εκδηλώνεται μέσα από τη σεξουαλική δραστηριότητα, καθίσταται αδύνατη η ανάπτυξη οποιασδήποτε μορφής οικειότητας.Η σύγχρονη ψυχολογία έχει εδώ και χρόνια τονίσει τη σημαντικότητα της αγκαλιάς και του αγγίγματος. Οι μελέτες μάλιστα δείχνουν πως τα μικρά παιδιά που στερούνται αυτές τις πράξεις οικειότητας δεν εξελίσσουν στο έπακρο το δυναμικό τους. Οι ενήλικες χρειάζονται τη σωματική επαφή για να νιώσουν ασφάλεια, σύνδεση, αγάπη κι επιβεβαίωση. Τι γίνεται, όμως, όταν ο ένας εκ των δύο συντρόφων αποφεύγει τη σωματική επαφή, είτε γιατί δεν επιθυμεί την εξέλιξή της σε σεξουαλική είτε επειδή έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης ως παιδί, ή υποφέρει από κάποιο άλλο σοβαρό τραύμα.Σε κάθε περίπτωση το κλειδί είναι η ισορροπημένη επικοινωνία ανάμεσα στους δύο συντρόφους, η οποία τους δίνει τη δυνατότητα να αισθανθούν ασφάλεια, ώστε να εκφράσουν αυτά που έχει ανάγκη ο ένας από τον άλλο. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εύκολο να εκφράσει κάποιος τις πιο ιδιαίτερες και προσωπικές του ανάγκες. Πολλές φορές το άτομο βρίσκεται σε μια σχέση χωρίς τα απαραίτητα εφόδια και νιώθει ότι του λείπει το κατάλληλο λεξιλόγιο για να ξεκινήσει αυτού του είδους τις συζητήσεις. Οι σύντροφοι, λοιπόν, πρέπει να μπουν σε μια οργανική επεξεργασία, σαν να μαθαίνουν να χορεύουν έναν χορό, ο οποίος είναι μοναδικός και ιδιαίτερος για κάθε ζευγάρι.Μία διακεκριμένη Αμερικανίδα ψυχολόγος, η Lori H Gordon, με εμπειρία στη θεραπεία ζευγαριών, υποστηρίζει ότι η οικειότητα εγκαθίσταται εκεί που απουσιάζει ο θυμός γιατί στον χώρο αυτόν μπορεί να αναπτυχθεί η ενσυναίσθηση. Επομένως, είναι σημαντικό να καταλάβει κάποιος τη θέση του συντρόφου και τα συναισθήματά του για να ακούσει πραγματικά αυτά που λέει και έπειτα να εκτιμήσει τις δικές του αντιδράσεις και να οδηγηθεί στα κίνητρα των σκέψεων και των συμπεριφορών του. Θεωρεί, δηλαδή, πως είναι η ενσυναίσθηση αυτή που θα βοηθήσει το άτομο να δει ξεκάθαρα τον εαυτό του μέσα από τον άλλο, ανοίγοντας έτσι ένα κανάλι αυθεντικής οικειότητας μέσα στη σχέση.Η Gordon, μάλιστα, θεωρεί ότι είναι οι βαθιά ριζωμένες προσδοκίες που έχουν τα άτομα από τους συντρόφους τους, οι οποίες απειλούν και δυσχεραίνουν τις συντροφικές σχέσεις, και προτείνει κάποιους απλούς κανόνες για να λυθεί αυτό το πρόβλημα:1. Αν περιμένει κάποιος ο σύντροφός του να κατανοήσει τι έχει ανάγκη ο ίδιος, τότε θα πρέπει να του το πει. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει ότι θα πρέπει να έχει ήδη καταλάβει τι πραγματικά έχει ανάγκη.2. Δεν θα πρέπει κάποιος να περιμένει από τον σύντροφό του να είναι ευαίσθητος και να καταλαβαίνει πώς αισθάνεται ο ίδιος για κάτι, εάν δεν έχει προσπαθήσει πρώτα να μιλήσει για τα συναισθήματά του.3. Αν κάποιος δυσανασχετεί ή δυσκολεύεται να κατανοήσει τη συμπεριφορά του συντρόφου του μπορεί να ρωτήσει, να διερευνήσει, να συζητήσει, σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει να προβεί σε βιαστικά, αυθαίρετα συμπεράσματα.Το πρώτο βήμα, λοιπόν, για την ανάπτυξη της αυθεντικής οικειότητας σε μία σχέση είναι η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και της ικανότητας των δύο συντρόφων να ακούσουν πραγματικά ο ένας τον άλλον. Το επόμενο βήμα είναι να μάθει κάποιος πώς μπορεί να είναι μόνος του. Μόνος του τονίζουν οι ειδικοί δεν σημαίνει απομονωμένος, αλλά να νιώθει καλά με το ποιος είναι. Είναι σημαντικό επίσης να μάθουν οι δύο σύντροφοι να χτίζουν γέφυρες σύνδεσης μεταξύ τους και να αποδεσμεύονται από μη ρεαλιστικές προσδοκίες που δεν μπορούν να τις αρθρώσουν μέσα σε μια δημιουργική συζήτηση. Επιπλέον, κάποιες φορές είναι πολύ βοηθητικό να θυμάται κάποιος τα στοιχεία που τον οδήγησαν σε αυτήν τη σχέση, ώστε να επανεκτιμήσει την αξία της.Η πραγματική ουσία των ανθρώπινων συντροφικών σχέσεων συμπυκνώνεται μοναδικά σε ένα απόφθεγμα του Αμερικανού φιλόσοφου Sam Keen: «Δεν βρίσκεις την αγάπη ψάχνοντας το τέλειο, αλλά όταν μπορέσεις να δεις την τελειότητα σε έναν ατελή, κανονικό άνθρωπο».